Door Wendy Franken
(2020: Onderzoek naar werkdruk, agressie en ongewenste gedrag in de installatietechniek.)
De Inspectie SZW heeft 37 bedrijven in de installatie en technische onderhoudsdiensten gecontroleerd¹. Tijdens de inspecties werd beoordeeld of zij de risico’s op werkdruk, agressie en ongewenst gedrag inventariseren, onderzoeken, planmatig aanpakken en evalueren om zo de risico’s onder controle te hebben.
Bij de 37 gecontroleerde bedrijven werden zo’n 500 overtredingen geconstateerd².
PSA³
Werkstress veroorzaakt verzuim, uitval en lagere productiviteit van werknemers. Werkstress kan onder andere ontstaan door werkdruk, agressie of ongewenste omgangsvormen zoals discriminatie, pesten, (seksuele) intimidatie of agressie op het werk. Of een combinatie daarvan. De wet noemt deze factoren Psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Alle werkgevers zijn conform de Arbeidsomstandighedenwet wettelijk verplicht om PSA aan te pakken⁴.
Het onderzoek
De Inspectie SZW beoordeelde of de bedrijven een cyclische aanpak van werkdruk hadden geborgd in de organisatie zoals beschreven in de brochure: “De aanpak van werkdruk. Waar let de Inspectie SZW op⁵?”. De taken die in deze brochure vermeld staan, betreffen bij uitstek de taken die de preventiemedewerker vervult.
De preventiemedewerker
Artikel 13 van de Arbeidsomstandighedenwet omschrijft dat een werkgever zich ten aanzien van de naleving van zijn verplichtingen op grond van deze wet kan laten bijstaan door een of meer deskundige werknemers.
De preventiemedewerker inventariseert de werkdruk in het kader van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Als hieruit blijkt dat werkdruk een reëel risico vormt, moet de werkgever de volgende stappen zetten:
• een verdiepend onderzoek naar de werkdruk laten uitvoeren;
• de uitkomsten analyseren;
• de knelpunten benoemen;
• doeltreffende maatregelen kiezen;
• deze maatregelen opnemen in een plan van aanpak;
• de gekozen maatregelen uitvoeren;
• de maatregelen evalueren.
De brochure beschrijft vervolgens: ”Als uit deze evaluatie blijkt dat, ondanks de aanpak, de werkdruk nog niet afdoende wordt beheerst, doorloopt men deze beleidscyclus opnieuw.”
Ikzelf ben van mening dat het bij uitstek onderdeel van de PDCA-cyclus is om deze beleidscyclus telkens opnieuw te doorlopen: ook wanneer er meteen al positief resultaat is bereikt. Daar gaat het nu juist over bij managementsystemen.
Even terug naar het onderzoek bij de installatie en technische onderhoudsdiensten. Aan de medewerkers van de betreffende bedrijven is ook gevraagd om input voor oplossingen.
De conclusie: een open cultuur is nodig om met elkaar PSA-knelpunten te bespreken
Goede maatregelen zijn, volgens de doelgroep, onder andere een goed inwerktraject, opleidingsmogelijkheden en luisteren naar de behoeften van deze groep. Een open cultuur is nodig om met elkaar de PSA-knelpunten te bespreken.
Verder blijken “Young professionals” door hun gebrek aan ervaring een kwetsbare groep als het gaat om ongewenst gedrag, zoals agressie, pesten, discriminatie en (seksuele) intimidatie), van klanten, collega’s en/of leidinggevenden.
Vaak zijn ze niet bekend met regels en procedures of ontbreken deze. Dikwijls weten ze niet waar ze terecht kunnen na een incident.
- Aanbevelingen om goed met deze kwetsbare groep om te gaan zijn goede voorlichting en training, het samen bepalen van de normen, het organiseren van een open cultuur waarin ongewenst gedrag veilig besproken kan worden, coaching en leren van incidenten.
- Een ander aandachtspunt is de samenloop van verschillende PSA factoren. Een hoge werkdruk gecombineerd met agressie of ongewenst gedrag kan sneller leiden tot uitval of uitstroom.
De Vertrouwenspersoon (VPO&I)
Het wetsvoorstel Vertrouwenspersonen stelt voor om aan de Arbeidsomstandighedenwet een artikel 13a toe te voegen. Dit artikel is erop gericht de Vertrouwenspersoon een wettelijke basis te geven. Niet alleen zal in dat geval het aanstellen van een (externe) Vertrouwenspersoon verplicht zijn voor elke werkgever, deze Vertrouwenspersoon zal in dat geval ook ontslagbescherming genieten.
De VPO&I vervult bij uitstek een rol in de door de Inspectie SZW genoemde onderwerpen.
Een Vertrouwenspersoon is dé functie binnen elke organisatie waar jij als medewerker je verhaal, je twijfel, je vermoedens en je onvrede kunt uiten. De VPO&I is er niet alleen als luisterend oor voor de medewerker. Een andere rol die bij de VPO&I hoort, is de rol van het adviseren en voorlichten van de organisatie als geheel en de directie bij uitstek. Wanneer de VPO&I goed bekend is met de organisatie, is het voor deze VPO&I ook bekend op welke onderwerpen Ongewenst gedrag, of integriteit) de organisatie meer aandacht behoeft. De VPO&I wordt op deze wijze de spil achter de gedragscultuur in een organisatie.
Werkdruk en Vertrouwenspersoon
In veel gevallen komen bij de VPO&I ook klachten terecht die zien op een hoge werkdruk. Het blijkt best vaak lastig voor een medewerker om te duiden of zij, of hij, last heeft van bijvoorbeeld intimidatie, pesten door een leidinggevende of werkdruk. Deze combinatie van klachten komt regelmatig voor. Hoewel werkdruk wel onderdeel is van de PSA-verplichtingen die op een werkgever rusten, behoort werkdruk als klacht eigenlijk niet thuis bij een VPO&I. Dat kan vreemd overkomen. Je komt met je klachten bij de VPO&I en voor bepaalde onderdelen ervan (werkdruk bijvoorbeeld) word je dan terugverwezen naar je leidinggevende, of doorverwezen naar bedrijfsmaatschappelijk werk. Die situatie komt niet wenselijk voor.
Wat is er dan wel met het oog op verlagen van werkdruk: De ISO/NEN norm 45001 en 45003
Om die reden hebben wij ons bij Kader, Bureau voor kwaliteitszorg B.V. verdiept in de combinatie van de Arboverplichtingen en de VPO&I rol. Wanneer je deze samenpakt kom je al snel uit bij de ISO/NEN norm 45001 en daaruit voortvloeiend de 45003.
De ISO 45003⁶ biedt het kader voor de PDCA-cyclus, en dan specifiek gericht op psychosociale risico’s en maatregelen. Deze norm is dé leidraad voor een structurele aanpak van werkdruk én ongewenste omgangsvormen op de werkvloer. ISO 45003 is een unieke richtlijn, omdat deze norm uitgebreid beschrijft wat de specifiek risico’s zijn. De norm is en wordt opgesteld door een internationale werkgroep. Mw. mr. Wendy Franken – onze huisjurist en docent (HVK) aansprakelijkheid in de werkomgeving – is direct betrokken bij deze normcommissie.
Opleiding VPO&I plus ISO 45003
Op dit moment is Kader, bureau voor kwaliteitszorg B.V. drukdoende met het opzetten van de opleiding voor Vertrouwenspersoon Ongewenste Omgangsvormen en Integriteit. De ISO 45003 norm zal – met het oog op het belangrijke onderwerp van werkdruk- onderdeel zijn van deze opleiding.
Heeft u interesse in (informatie over) deze opleiding?
Meldt u hier aan en we houden u op de hoogte.Inschrijven opleiding >
Bronnen:
²) De Inspectie SZW is in gesprek met de ondernemersvereniging Techniek Nederland. Zij gaan aan de slag om samen met hun leden werk te maken van een betere aanpak van PSA. De herinspecties laten een positief effect zien. Alle geherïnspecteerde organisaties hebben de PSA-risico’s geïnventariseerd en ze zijn bezig om de maatregelen te implementeren en evalueren.
³) Artikel 1, lid 3, sub e en f: In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:
e. psychosociale arbeidsbelasting: de factoren direct of indirect onderscheid met inbegrip van seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk, in de arbeidssituatie die stress teweeg brengen;
f. stress: een toestand die als negatief ervaren lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft;
⁴) Artikel 3, lid 2: De werkgever voert, binnen het algemeen arbeidsomstandighedenbeleid, een beleid gericht op voorkoming en indien dat niet mogelijk is beperking van psychosociale arbeidsbelasting.
⁶) ISO 45003 ‘Occupational health and safety management – Psychological health and safety in the workplace – Guidelines’
