Blootstelling aan asbest zorgt voor grote gezondheidsrisico’s. Deze gevaren zijn alom bekend. In Nederland alleen praten we naar schatting over 1600 asbestdoden per jaar. Wereldwijd ligt dit aantal rond de 100.000.
Kwartsstof
Kwartsstof is naast asbest één van de stoffen met de grootste gezondheidsrisico’s voor de luchtwegen. Toch zijn de gevaren een stuk minder bekend.
Een veel gebruikte naam voor de chemische verbinding silicium dioxide (SiO2) is kwarts. Silica kan voorkomen in kristallijne en amorfe vorm. Een amorfe vorm van silica is bijvoorbeeld glas. Met de term kwarts wordt vaak respirabel vrij kristallijn silica (ofwel Respirable Crystalline Silica) bedoeld.
Enorme aantallen
TNO schat dat er de afgelopen jaren een paar honderd doden per jaar zijn toe te schrijven aan RCS. In het vooronderzoek SWZ Programma ‘Beter aan de slag met stoffen (TNO) is te lezen dat het aantal blootgestelde werknemers in de (af)bouw rond de 457.000 ligt. Enorme aantallen dus!
Materialen
Veel bouwproducten bevatten kwarts en dit is lastig te vervangen. Dit maakt dat het kwartsstof probleem moeilijk op te lossen is. Een materiaal wordt als kwartshoudend aangemerkt als het voor meer dan 1,5% uit kwarts bestaat. Graniet bevat tot 30% kwarts, betonsteen tot 40%, klei tot 50% en zandsteen kan tot 90% uit kwarts bestaan.
De gevolgen van het werken met kwartsstof
Bij het bewerken van materialen die kwarts bevatten, ontstaat een zwevende stof/kleine deeltjes silica (RCS). Deze deeltjes kunnen ingeademd worden. Na het inademen van stof zal een deel van de deeltjes weer uitgeademd worden, een ander deel blijft achter in de luchtwegen. In het algemeen geldt dat de deeltjes met de kleinste diameter het diepst in de longen kunnen doordingen. Respirabel stof is dat gedeelte van het zwevende stof, dat diep doordringt in de longen. Het inademen van RCS kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid, zoals silicose (stoflongen), COPD of longkanker.
Grenswaarden
De grenswaarde voor respirabel stof is 3 mg/m3. Voor respirabel kwartsstof is dat 0,075 mg/m3. Als vuistregel kan aangehouden worden: Als er zichtbaar stof vrijkomt bij het bewerken van steenachtig materiaal, dan wordt de grenswaarde voor kwartsstof overschreden. De inspectie SZW hanteert deze vuistregel ook.
Wat kan ik doen om de risico’s te beperken?
Risico’s van kwarts in de (af)bouw kunnen worden beperkt door technische beheersmaatregelen, organisatorische beheersmaatregelen en persoonlijke beheersmaatregelen. Is het niet mogelijk om voor een kwartsvrij alternatief te kiezen? Kies voor werkmethoden waarbij weinig stof vrijkomt. Zo is knippen in plaats van zagen verstandig. Denk ook aan voldoende afzuiging, watertoevoer en de maatregelen niet het gewenste effect? Dan is het belangrijk de blootstelling te beperken. Dit kan gedaan worden door de stofvrije werkzaamheden te scheiden van de stoffige werkzaamheden. Daarnaast is taakroulatie belangrijk.
Leveren ook deze maatregelen niet voldoende resultaat? Dan moeten PBM’s beschikbaar gesteld worden.
